[5/29, 3:27 AM] Dr. Manisha Vyas,AcharyaMeM.NOG: *NOGSS NO-* 0088
*વિષય-* માન અપમાન
*પ્રકાર-* ગદ્ય/ વાર્તા
*શીર્ષક-* કંચન
*નામ-* *ડૉ. મનીષા વ્યાસ* ✍️
ઘોર અંધકારી મધરાતને તમરાં અને ચીબરીના અવાજ વધુ બિહામણી બનાવી રહ્યા હતા. આ નિર્જન ચોકડીની ફાટક અનેક ભૂત-પ્રેતની દંતકથાઓથી વગોવાયેલી હતી. ફાટક પાડીને, ફાટકમેન છેલ્લી સુપરફાસ્ટ ટ્રેન પસાર થઈ જવાની રાહ જોતો હતો. અચાનક તેની અંધકારમાં આરપાર જોવા ટેવાયેલી આંખોએ જાણે ગાડીનાપાટે વિજળીનો તેજ લીસોટો દોડી જતો જોયો.
તેને દાળમાં કાંઇક કાળું લાગતાં.. પીછો કર્યો.. તેના અનુભવી કાનોએ.. ટ્રેન દૂરથી પૂર ઝડપે આવી રહી છે.. જાણતાં દોડવાની ઝડપ વધારી..
વીજળીનો ચમકારો જેટલો નજીક આવતો જતો હતો તેટલી જ સામેથી ટ્રેન. બાળકના જોરથી રડવાના અવાજે તેના પગ મરણિયા બન્યા.. એક, બે અને ત્રીજી થાપટે.. રૂપરૂપનાં અંબાર સ્ત્રીને પાટેથી દૂર હડસેડતાં બધાં ગબડીને પડ્યાં.
શું કામ બચાવી ભાઈ મને? મરવા જ દયો. મારે જીવવાનો કોઈ મારગ નથી રીયો.. ક્યાં જઈશ? બૌ થ્યું! હવે નથી સહેવાતું. રોજનાં મેણાંટોંણાં, મારપીટ તો કોઠે પડી જઈતી, પણ આજે તો હદ જ થઈ. રોતી કકળતી તેને દીકરીનો ખ્યાલ આવતાં પોક મૂકી મારી રત્ના? માધો તેની દીકરીને આપતાં બોલ્યો.. “અવ ભાંન થ્યું, મારી બોન! હમણાં હતાંનતાં થૈ જ્યાં હોત! લ્યો હાલો, આંય તો સ્ટેશન નહિ તો.. મારી ફાટકની ઓઇડીએ થોડો પોરો ખઈ, ભૈ કીધુંસ તો હંધિયે વાત કરો..
દીકરીને તેડીને ચાલતી જુવાનજોધ તેને જોતાં, માધાની સ્મૃતિઓ જાગી..
આજે મારી કંચન હોત તો આંમજ ભાણીયું તેડીને હેંડતી હોત! અરેરે! એ છપ્પરપગી રાત.
“મનેય મુઓ કાળ ચડ્યો તૈ ઈની માન નોં બોલવાનાં.. કવેણ કાઢયાં.. ઈ મારા નાંના ભૈ જોડે.. ઇમ જ લગાર હસી બોલતી.. ઇમાં મીયે આળ નોંખ્યું.. ક તારા પેટમાં રીયાસ ઈ મહિના.. ચિયાક ઈના તો નથ ના..” કેતાંક ધીબેલી. ઇમ તો ઇન કૈક ધીબતો, પણ આતો ઇના ચારિતરનું ન અસ્ત્રીજાતનું હળાહળ અપમાંન થ્યું.. મુઈ આવી જ કાળમુખી રાતે.. ઇને નાં કરવાનું કર્યું.. મારી આંખ્યુંનાં રતન જેવી કંચનને લઇન પાટે પડી.. અરેરે મારી છોડી હોત તો આવડી… જ… બાપા.. બાપા.. કેતી.”
“ભાઈ આ જ ફાટક” સ્ત્રીના અવાજે માધાની તંદ્રા તૂટી. એ બોલ્યો.. “બુન તન ચોય મારગ નાં હોય તો.. મન તારો બાપ જોંણી, ભેરી રેજે.. આ મનખો મલ્યોસ માંણીન જીવભા.. બુન તારું નાંમ શું?
સ્ત્રીએ કહ્યું “કંચન”
માધાથી રાડ પડાઈ હેં! “વાહ રે! પ્રભુ, તારી લીલા! જેવી લીધીતી એવી જ દીધી હો!”
*અમદાવાદ*
[5/29, 10:23 AM] Pradip: NOG SS No : 0001
પ્રકાર : ગદ્ય
વિષય : માન અપમાન
જ્યા સુધી તમે સામેની વ્યક્તિ ની અપેક્ષાઓ પૂર્ણ કરી શકો ત્યાં સુધી તમને માન મળે છે..પણ જ્યારે તમે તેમની ઈચ્છાઓ સંતોષવાનું બંધ કરશો ત્યારથી તમારા અપમાન ની તે શરૂવાત કરશે..આ જ્યા જુવો ત્યાં સંબંધો માં ડગલે પગલે જોવા મળે…મોટે ભાગે સામજિક જીવન ના સંબંધો માં આવું પ્રમાણ વધારે જોવા મળે.. પતિ પત્ની અને બાળકો ના સંબંધો માં…
જ્યારે કોઈ તમારા થી સારું કે ખરાબ કહી રહ્યું હોય તે સમયે ઉત્તેજિત થવાના બદલે થોડું ધીરજથી કામ લેવું જોઈએ . કેમ કે કોઈપણ જગ્યાએ વધી ચડીને બોલવાથી અપમાન જ મળે છે. જ્યારે ઓછું બોલવા વાળા ગુણવાન બનીને વધારે માન મેળવી લે છે . આથી જ તો કદાચ કહેવામાં આવે છે કે અપમાનને સહી લેવાનો સાચો અર્થ એ હોય છે કે અપમાન કરવા વાળા ના દબાવમાં ન આવીને એને અસફળ બનાવી દઈએ .એનાથી તેઓ જેવુ ઈચ્છે છે એવું તે કરી શકતા નથી . આપણે એક વાત ક્યારેય ન ભૂલવી જોઈએ કે કોઈપણ વ્યક્તિ એટલો શ્રેષ્ઠ ક્યારેય નથી હોતો જેટલો કે લોકો એની જીત ઉપર એને માન આપે છે. આની સાથે કોઈપણ વ્યક્તિ એટલો ખરાબ પણ નથી હોતો જેટલો કે લોકો એની હાર ઉપર એને અપમાનિત કરે છે .
માન અપમાન ને સમજવા માટે જો ઊંડાણથી ચિંતન કરવામાં આવે તો ,સૌથી જ્ઞાની સંતો ની વાત સામે આવે છે કે સમજદાર પુરુષ ક્યારેય પણ માન-અપમાનને પોતાના દિલમાં કોઈ સ્થાન નથી આપતો . જ્ઞાની લોકો તો દરેક સમયે કોઈને યોગ્ય સન્માન આપે છે . અને જે કોઈ પણ એમની પાસે કોઈ પ્રકારની આશા ઈચ્છા લઈને આવે છે તો તેનું યોગ્ય રીતે માર્ગદર્શન પણ કરે છે. સંતો અને મહાત્માઓ સમજાવે છે કે જો આ સંસારમાં સુખી રહેવા ઇચ્છો છો તો માન અપમાન બંને સ્થિતિઓમાં સમાન જ રહેવું જોઈએ. કોઈ પણ વ્યક્તિ ઈચ્છીને પણ કોઈનું માન કે અપમાન નથી કરી શકતો . કેમકે આ બધું જ પ્રભુની મરજીથી થાય છે. જ્યારે માન-અપમાન ભાગ્યની દેણ છે , તો પછી કોઈએ પણ એના મળવા ઉપર વધારે ખુશી કે દુઃખી ન થવું જોઈએ. કબીર સાહેબ આ જ વાતને એક ઉદાહરણ ના માધ્યમ થી વધારે સારી રીતે સમજાવતા કહે છે કે ,જે પ્રકારે હાથીને જોઈને લોકો એને હાથ જોડીને પ્રણામ ફરે છે ,એ જ હાથીને જોઈને ગલીના વિસ્તારમાં કૂતરાઓ ભસવા લાગે છે . પરંતુ હાથી પોતાની મસ્ત ધૂનમાં પોતાના રસ્તા પર ચાલતો રહે છે. એ ના તો હાથ જોડવા વાળાને જોઈને રોકાય છે કે ન તો ભસતા કૂતરા ઓ ને વળીને જુએ છે .
હાથીના આ વ્યવહારથી તો એક સાધારણ મનુષ્ય પણ એ સમજી શકે છે કે જે કોઈની પૂજા થાય છે , એને ક્યાંક ને ક્યાંક થોડી ઘણી નિંદા પણ સહન કરવી પડે છે . આજે આપણે પણ ખુશી ખુશી સ્વીકારવુ જોઈએ કે જે કોઈ દરેક સમયે બીજાઓનું અપમાન કરવા વિશે વિચારતા રહે છે , સમાજમાં એમને ક્યારેય પણ માન નથી મળતું .
આ દુનિયા કોઈ પણ વ્યક્તિને એની સફળતાઓ માટે સન્માન નથી કરતી બલ્કે જે કોઈ સમાજ માટે કેટલાક નેક કામ કરે છે , એ તો ફક્ત એ લોકોને માન આપે છે .
” જે માન – અપમાન બંને સ્થિતિઓમાં એક જેવા અનુભવ કરે છે , દુનિયા એમને મહાત્મા કહે છે .”
સંચાલક : પ્રદીપ રાવલ
[5/29, 11:17 AM] Maya Desai.Bombay.MeM.NOG: NOG SS No. 0081
વિષય : માન અપમાન
પ્રકાર : પદ્ય
શીર્ષક : દક્ષપુત્રી
મહાદેવ તો ભોળા દિલનાં,ન માંગે કોઈ માન પાન,
સતી તો તનયા દક્ષની સોળમી, પરણી મહાદેવ સંગ.
સભામાં મહાદેવજીની દક્ષ પધાર્યા,સૌ થયાં ઊભાં,
જમાતૃ મહાદેવ નવ ઉઠિયા, જોઈ દક્ષ ક્રોધે ભરાયાં .
અપમાન શ્વસુરને રોમ રોમ વ્યાપ્યો,માન પડ્યું ઓછું,
ક્રોધને વાળવા કર્યો મહાયજ્ઞ,નિમંત્રી એકેએક રજવાડું.
સતી, મહાદેવ સંગ નવ બોલાવી,લીધો એવો બદલો,
સતી અજાણી નવ જાણે બધું,પિયર પહોંચી વણનોતરી.
પિતા દક્ષ ધુત્કારે સતીને,અપમાન કરે મહાદેવનું,
સતી નવ સહી શકે આ ઘૃણા ,હોમી દે યજ્ઞમાં સર્વસ્વનું.
પ્રગટ થયા મહાદેવ,ભસ્મિત સતી જોઈ થયાં વૈરાગી,
છોડી સમસ્ત થઈ બેઠાં સંન્યાસી,દેવોની ચિંતા વધારી.
પિતા થઈ દક્ષે નવ છોડ્યું ગુમાન,ગૌણ વાતની કરી જીદ,
ગુમાવી પુત્રી, જમાઈનું કરી અપમાન,
માન અપમાનની વેદી પર ચઢ્યો સંબંધોનો બલિ.
# માયા દેસાઈ
મુંબઈ ભારત.
[5/29, 2:35 PM] Ragini Shukla.MeM.NOG.Bombay: NOG SS NO – 0050
પ્રકાર – પદ્ય મૌલિક
વિષય – માન અપમાન
………………………………..
માન- સ્વમાન -સમ્માન- અપમાન ,
એ તો એકબીજાનાં પૂરક છે..!
કોઈપણ વ્યક્તિનું અપમાન કરો એતો..!
પોતાનું અપમાન કર્યાં બરાબર કહેવાય..!
મનોમસ્તિકમાં ફરતો રહે છે અપમાનનો ઘુંટડો..!
આપણે અણગમતો કે ખરાબ વર્તન વ્યક્તિ રિટર્ન કરીને આપે છે..!
ગુજરાતી ભાષામાં તું અને તમે..!
હિન્દી ભાષામાં તું અને આપ..!
અંગ્રેજી ભાષામાં તો યુ એન બધાને..!
આમ બધાં વયને નહીં પણ સમયને માન અપાય છે..!
કોણ છો નહીં પણ શું છે એવું પુછાય છે..!
નામ માં નહીં પણ સરનેમ ને પુછાય છે..!
સ્વમાન નહીં ત્યાં સંપત્તિનો અભાવ છે…!
સભ્યતાને સંસ્કૃતિનાં નામે ચરણ સ્પર્શ થાય છે..!
આતો ખાલી ઔપચારિકતા દેખાડીએ…!
સ્વને માન એટલે સ્વ પ્રત્યેનો અભિગમ કહેવાય..!
માન તમારે હાથ ન સોંપ્યું..!
કેમ કરીને અપમાન સહન કરીએ..?
રેતી કેરા રણ ઉપર બાંધ્યા મહેલ સ્વમાન ના હવે.! માણસને મારી શકાય છે પરંતુ ,
તેનું સન્માન છીનવી શકાતું નથી..!
પોતાની જાત પર વિશ્વાસ રાખો..!
કોઈનું સમ્માન છીનવીને અપમાન ન કરાય..!
ક્યારેક આંખો પર પાટા બાંધીને એ દ્રષ્ટિ નું અપમાન ન કરાય..!
અહેસાનનો બોજ માણસને વામણો બનાવી દે છે..!
રાગીની શુક્લ “રાગ”
મુંબઈ.
[5/29, 5:27 PM] Leena Sharma.MeM: NOG SS No.0098
વિષય:- માન- અપમાન
પ્રકાર:- ગદ્ય
શીર્ષક:- અહમ્ નું પોષણ
મિત્રો, આપણા પૌરાણિક ગ્રંથોમાં, સમાજમાં ઘર કે દફ્તરમાં માન અપમાનની સમસ્યાઓ જોવા મળી જાય છે. આપણે ઘણા બધા સુધારા કર્યા છીએ પણ શું ખરેખર કરી શક્યા છે? ના… હજુ પણ સુધારા કરવાની બહુ જરૂર છે.
ઘરમાં પણ આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે બે બાળકો હોય એક બાળક ભણવામાં બહુ જ હોશિયાર હોય તો બીજો ભાઈ ભણવામાં થોડું નબળું હોય હવે બીજા ભાઈ ની હાલત જુઓ એ વધારે રમે તો ઊંઘે એ તો ફરે તો બીમાર પડી જાય તો અને રિઝલ્ટ ના વખત તો વધારે વાતવાતમાં એમને અપમાનના ઘૂંટડા પીવા પડે છે.
ઘરમાં બે વહુઓ ને પોતાના વતૅનથી કરેલાં કાર્યોમાં ઘરના વડીલોથી માન અપમાન જેવી સ્થિતિ પસાર થવું પડે છે.
પતિ-પત્નીના સંબંધોમાં પણ માન અપમાન ની સ્થિતિ જોઈ શકાય છે પત્ની થી ભૂલો થાય તો પતિ મહાશય અપમાન કરવાથીચૂકતાનથી.
સમાજમાં પણ આપણે માન અપમાનની સમસ્યાઓ જોઈ શકીએ છીએ .સમાજમાં આપ સંસ્થામાં જોડાઈને કોઈ પદ પર આસીન છો અને સમાજ માટે સૌ સારા કાર્ય હોય અને કોઈ એક નાની ભૂલ થઈ ગઈ હોય તો સમાજ તમારા સારા કાર્યને ભૂલીને તમારું અપમાન જરૂર કરી દે છે.
મિત્રો આ બધું શું છે? માન અપમાન ની સ્થિતિ ક્યારે ઊભી થાય? મારા મતે તો જ્યારે વ્યક્તિને અહમ ને ઠેસ પહોંચે ત્યારે તે અપમાન કરે છે અને અપમાન કરવામાં એ નિમ્ન સ્તરે ઉતરી જાય છે . આવું વર્તન થી એમણે જગ જીતી લીધું હોય એવું નથી. ખરેખર તો એ માત્રને માત્ર પોતાના અહમને પોષતો હોય છે.
✍️
લીના શર્મા
હાલોલ.