ન્યૂઝ ઓફ ગાંધીનગર દૈનિક આયોજિત સાહિત્ય સરિતા ગ્રુપ ની છ રચનાઓ
વિષય :.” શબ્દાર્થ ” શબ્દ ની અનંત યાત્રા..શબ્દ વિષયક રચનાઓ(૨૯-૯-૨૦૨૧) દિવસ – ૧
Jan fariyad & News of Gandhinagar daily
તંત્રી/સંચાલક : પ્રદીપ રાવલ
મેનેજિંગ તંત્રી : મીનાક્ષી રાવલ(ઈમેજ મેકર,ગ્રાફિક્સ)
પ્રતિભાવ : વિભૂતિબેન દેસાઈ.ઘાસવાલા.બીલીમોરા
website : www.janfariyadnews.com
What’s up calling No : 9824653073
Email : prdpraval42@gmail.com
Email : prdpraval@yahoo.co.uk
YouTube : janfariyadnews
News portal : janfariyadnews
Twitter : @prdpraval
********************************
ન્યુઝ ઓફ ગાંધીનગર
સાહિત્ય સરિતા ગ્રુપ
NOG :SS : 0089
પ્રકાર: પદ્ય
વિષય: “ શબ્દાર્થ “ શબ્દ એક કથા – શબ્દોની
સાહિત્ય અનંત યાત્રા 👏
શીર્ષક : “શબ્દ પદ કથા “
રેખા શુકલ- અમેરિકા
શબ્દે સપના આંખ જુવે કથા
હોવત ખુશ મોહત મન અદા
શબ્દ કાપશે જોડશે જીવ વાર્તા
શબ્દ દીપાવે દિવસ છીની લે જાન
શબ્દ જીત પ્રશંસા શબ્દ હાર કીચડ
સીધી સાદી જીંદગી બરબાદ શબ્દે
નવરસ વહે પ્રેમ વાદા શબ્દે શબ્દે
ઢાઇ અક્ષર આંસુ સારે સત્ય હારે
શુભાશિષ છે શબ્દ ને રણચંડીનો શૃાપ
મીઠું ગણ ગણે ગીત સરગમે સરસ્વતી
શબ્દો કરે તાંડવ ને રુદ્રી મહાદેવે
શૃાપ સતિ ના પડઘા ડરાવે શબ્દ જલી
શબ્દ કરાવે અંતર, બાંધી કૂણો સંબંધ
મા શીખવે સંસ્કારી શબ્દો ખરું ને
રોવડાવે બની યાદ એજ સંસ્કારી શબ્દો
ઇજ્જત શરાફત ને દિવાનગી શબ્દો
એકશન બોલ્યા નહીં ને કથા શબ્દે
નીકળે અંતિમ આહ સમાપ્ત યાત્રા શબ્દે
—- રેખા શુકલ
********************************
NOG.SS NO 0026.
વિષય – શબ્દાર્થ –
શીર્ષક – શબ્દનો સંગાથ.
પ્રકાર – પદ્ય ( મૌલિક રચના).
શબ્દનો સંગાથ મળે તો કાવ્યની કલ્પના જડે.
શબ્દ કદી જો તીર બને તો શબ્દ કદી જ્યાં ઢાલ બને.
શબ્દ લગાવે જીવન દાવ પર, શબ્દ બને મલમ ઘાવ પર.
શબ્દ બનાવે સંયમી, શબ્દથી સર્વ ધરાશયી.
શબ્દથી બંધાયે વેર, શબ્દ ઉઘલાતું ઝેર.
શબ્દની લીલા અપરંપાર, તોળી બોલો, બેડો પાર.
વેદ પુરાણોની એ સાર,
શબ્દે શબ્દે કરો ચતુર વિચાર!
અંજના ગાંધી “મૌનુ”
વડોદરા
********************************
NOG SS No : 0001 ( પ્રથમ રચના)
પ્રકાર :– ગદ્ય
શીર્ષક :– “ શબ્દ એક અર્થ અનેક “
આપણાં શબ્દકોશમાં ઘણાં એવા શબ્દો છે જેમાં સૂક્ષ્મ રીતે જ અર્થભેદ રહેલો હોય છે.જેમકે હવા માટે પવન , વાયુ , મારુત વગેરે.પરંતુ ‘ હવા ‘ અને ‘ પવન ‘ વચ્ચે સૂક્ષ્મ તફાવત છે .કુદરતી હવાને આપણે પવન કે વાયુ કહીશું પણ પંખાનો પવન નહીં કહીએ એને તો પંખાની હવા જ કહીશું .આવા સૂક્ષ્મ અર્થભેદ સમજવા માટે કે એનો સમજપૂર્વક ઉપયોગ કરવા માટે ભાષાકૌશલ હોવું જરૂરી છે .
દરેક ભાષા પાસે પોતાનું શબ્દભંડોળ હોય છે .એની સાથે જ જે તે પ્રદેશની સંસ્કૃતિ પણ જોડાયેલી હોય છે. એટલે એમ પણ કહી શકાય કે શબ્દ એ સંસ્કૃતિનું પ્રતિક પણ છે. ભાષા શસ્ત્ર છે અને શાસ્ત્ર પણ છે . જો એ શાસ્ત્ર બને તો જ્ઞાન આપે છે .આપણાં જીવનમાં ઉજાસ કરે છે .કોઈપણ કામ જ્યારે બળથી કે ધનથી ના થતું હોય ત્યારે પ્રેમપૂર્વક ભાષાના પ્રયોગથી એ કામ આસાન બની જાય છે .એમજ ભાષા શસ્ત્ર પણ છે .શબ્દથી વાગેલા બાણ બહુજ વેધક હોય છે .એ જલ્દીથી રુઝાતા નથી .શબ્દો અપમાન પણ કરે છે ને સન્માન પણ કરે છે .શબ્દો દ્વારા માણસના સંસ્કાર દેખાઈ આવે છે . તોછડી અને અસભ્ય ભાષા બોલવાથી માણસ લોકોમાં અપ્રિય બની જાય છે .જ્યારે મીઠી બોલી અને મીઠાશથી બોલાયેલા શબ્દો માણસને સર્વોચ્ચ સ્થાન પર બેસાડી દે છે .
એવીજ રીતે એક જ શબ્દનાં અનેક અર્થ થાય છે એવો એક મહત્વનો શબ્દ છે ‘ કાળ ‘. કાળ એટલે ભૂત , ભવિષ્ય , અને વર્તમાન કાળ. ‘ કાળ’ એટલે મૃત્યુ પણ થાય છે .કોઈનું અચાનક જ અકસ્માતમાં મૃત્યુ થાય તો એમ કહે છે કે એને ‘ કાળ ‘ ભરખી ગયો .આમ ‘ કાળ’ એટલે યમદૂત પણ થાય છે .જૈનોમાં કોઈ સાધુ કે સાધ્વીજી મૃત્યુ પામે તો એમ કહે છે કે તેઓ ‘ કાળધર્મ ‘ પામ્યા .એટલે કે એમના જીવનનો અંત એટલેકે સમયનો અંત આવ્યો .
તો ‘ કાલ ‘ એટલે’ ક્યારેય નહીં’ એવો પણ અર્થ થાય છે .કોઈ દુકાન પર એવું બોર્ડ માર્યું હોય છે કે ‘ આજે રોકડા ઉધાર કાલે ‘ .એનો અર્થ એ થાય કે જે લેવું હોય તે રોકડેથી જ લો. આવતીકાલ ક્યારેય નથી આવતી .જે નવો દિવસ આવે છે એ આજ બનીને જ આવે છે. આમ જેમ કાળ એટલે સમય થાય છે એમ કાળ એ ચોઘડિયામાં પણ વપરાય છે .જેમકે કાળ ચોઘડિયું એટલે અશુભ સંકેત આપતું ચોઘડિયું .આમ કાળ ને અશુભ ની સાથે સાથે ભયાનક કે ખતરનાક નાં અર્થમાં પણ વપરાય છે. જેમકે કાળરાત્રિ , કાળભૈરવ .તો કાળઝાળ ગરમી શબ્દમાં વાતાવરણ નો અર્થ છૂપાયેલો છે.
આમ શબ્દો ઘણીવાર એક હોવા છતાં પણ એનાં અર્થ અનેક હોવાથી આપણે એનો વિવિધ રીતે પ્રયોગ કરીએ છીએ .
પ્રદીપ રાવલ ‘ સંચાલક ‘
*******************************
NOG SS No : 0078
પ્રકાર – પદ્ય
વિષય – શબ્દો સાહિત્યની અનંત યાત્રા
શીર્ષક – ટપક્યા શબ્દો, વીણી લેજો…
શબ્દ વીંધે છે;
મૌન ચીરે છે.
શબ્દ છૂટ્યો લવાય શું પાછો?
જખ્મ ઊંડો ભરાય શું પાછો?
સાચ શબ્દો જ નીકળી આવ્યા;
એ પછી બેનકાબ છે ચહેરો.
ભાવ, શબ્દોની અછત ક્યાં છે છતાં!
શબ્દ ગોથા ખાય છે, દેખાય છે.
સહેજ ભીનો ભાગ જોઈ પત્રનો;
પારખું કહે શબ્દ વિણ શું શું ખર્યું.
રોકી દઉં? એના વગર જીવું હું કેમ!
શબ્દો જ મારો તો ધબકતો શ્વાસ છે.
શબ્દો કરીને કેદ મળ્યું શું કહો તમે?
ખોલીને સૂનકાર રળ્યું શું કહો તમે?
દોડે નહીં,ખૂલે ન એ સૌને જ જોઈને;
શબ્દોને પૂરી દઈને ફળ્યું શું કહો તમે?
શબ્દો ને અર્થો ભાવના વરસાદમાં;
પલળ્યા પછી શાયરની પણ રજૂઆત થઈ.
હળવું કરે વ્યથિત હ્રદય શબ્દથી કલમ;
ભીના આ કાગળો કરે છે અશ્કથી કલમ.
શબ્દોથી, કર્મથી કે દઉ ઘાવ શસ્ત્રથી;
શું ફર્ક? મન તો કોઈયે રીતે ઘવાયું છે.
આત્મા ,સ્વમાન,શબ્દ અને વ્યક્તિનું ઘણું;
જ્યારે સતત હણાય પછી વારતા બને.
લોહીલુહાણ શસ્ત્ર વિના પણ કરી દે એ;
શબ્દોના બાણ થાય પછી વારતા બને.
જોયા કરે જ રાહ, મધુર સ્વર ને શબ્દ બહુ;
સઘળે જ બંધ દ્વાર છે બહારે, ભીતરમાં પણ.
સળગ્યા કરે વિચાર દીવા થઈ, ને શબ્દ ક્યાં?
સૌ ઘરમાં કોઈ એવી અટારી જ છે, છે ને?
ફૂલ જેવા મૃદુ છે ને પહાડ સમ ભારેય એ;
છે તમારા પર કે કેવા વાપરો શબ્દો તમે.
અકળાયને કરે છે એ ડોકિયા ને સંતાય ;
પોતાનું જ્યાં ન લાગે ત્યાં શબ્દ નીકળે ક્યાં?
ફૂલ – શબ્દો, ભાવ – કંકુ, દીપ – મહેનત, ઠીક છે?
તો એ કેવું! જ્ઞાનથી પૂજા અને ભક્તિ ગઝલ.
દિલ ઉપર ઘૂંટે દરદના આંકડા પણ ભૂંસે કોણ?
આછું કરવા સ્હેજ, છે એક શબ્દની શક્તિ, ગઝલ.
થાય લય,સંગીત,સૂરોનો સમન્વય શબ્દથી ;
તે પછી “શ્વેતા” સરસ ગૂંજે કળા યુક્તિ ગઝલ.
છે સ્વમાની,ગૂંગળાશે પણ નહીં આવે એ બ્હાર;
એકલા રડતા મળ્યા છે શબ્દ ચિત્કાર્યા વગર.
પોચી ને નાજુક પણ ઉપર , ઘાતક ભરેલું વિષ તો?
એ જીભના શબ્દો કરડવાની છે પૂરી શક્યતા.
લીસા પીંછાથી ગલગલિયા કરે ને ગાલ હસતો જાય;
સહજ એવી જ શબ્દોમાંય હું નરમાશ શોધું છું.
હસ્યાં,નાચ્યાં એ મહેંક્યાં ગાઈને ઝૂમ્યાં છે સહવાસે;
પ્રફુલ્લિત સાથ શબ્દોને મળ્યો, ગાણું બન્યું છે ક્યાંક.
છે સન્નાટો છતાં શાંતિ તો ખડખડ દ્વાર ખખડાવે;
સદા નિ:શબ્દતાએ મૌનથી તાપી છે ખામોશી.
વાગ્યા પછી રુઝાય નહિ સૌનો અનુભવ એ જ છે;
શબ્દો મલમ ને શસ્ત્ર પણ સૌ લોકનો રવ એ જ છે.
સ્ત્રી, બાળકીઓ ભોગ અત્યાચારનો થઈ તેનું શું?
નિ:શબ્દતાની તેની ક્ષણક્ષણમાં વસે સંવેદના.
– શ્વેતા તલાટી
********************************
NOG SS No :..73
પ્રકાર.. ગદ્ય.પિરામિડ
વિષય..શબ્દો સહિત્યની યાત્રા
શીર્ષક..શબ્દો..
પિરામિડ કાવ્ય.
હું
તારી
બનીશ
શબ્દ સાથી
તું ભલે મૌન
મારા શબ્દો સ્પર્શે
તારા અંતઃ મનને
એથી વધારે શું હોય!
નયના પટેલ..નૈન.
*******************************
NOG SS No : 0092 (પ્રથમ રચના)
પ્રકાર:-પદ્ય
શીર્ષક:- શબ્દ સોય કે કાતર?
‘મને-તને જોડવા,
ભાષા એ દીધા શબ્દ.
શું થયું એવું કે આજે,
બેય છીએ નિઃશબ્દ!
પહેલા તો શબ્દોને સાંકરની ચાસણીમાં બોળી ને પીરસતા’તા.
જરાક સામીપ્ય શું વધ્યું કે ખારાશમાં ભીંજાયાએ શબ્દ!
શબ્દ તો મલમ જેવા છે પણ,
કહેવાની રીત તારી ખોટી.
મલમને બદલે ઘા કરી જાય છે તારા શબ્દ.
શબ્દ તો ભાષાનું અમોઘ વરદાન,
જે સંવાદને પુખ્ત કરે સાચે.
સ્વર તારો જડતાથી એને વાપરે ને,
કલહનું કારણ બની જાય છે શબ્દ.
તારા સ્વરના અનિચ્છનીય ઉતાર-ચઢાવથી શબ્દો એનું માધુર્ય ખોઈ બેસે છે ને,
બદનામ થાય છે બિચારા શબ્દ!
કટાક્ષ,વ્યંગ કે આડકતરી રીતે કહેવાનું છોડ હવે,
સાચા વ્યક્તિત્વનો શણગાર છે શબ્દ.
શબ્દો, ભાવનાને સહજતાથી પ્રગટ કરે છે,
બસ એ કળા સાધ્ય કરી લે તો વશમાં છે તારા શબ્દ.
શબ્દ એક અર્થ અનેક,
એ સત્ય પણ સમજી લે.
ક્યાં, કયો વાપરવો એ જો સમજી જાય તો જાદુગર છે શબ્દ.
શબ્દોની તાકાત સમજી,
સામાજિક પ્રાણી હોવાનું પુરવાર કર. નહીં તો
એકાંતવાસમાં હંમેશા માટે માણસને મોકલી દે છે આ શબ્દ.
શબ્દની શક્તિને ઓછી ના આંકીશ,
રચી દે છે એ મહાભારત.
તો ક્યાંક ગીતાના જ્ઞાન દ્વારા પૂજાય છે શબ્દ.
અલકા મહેતા
ગાંધીનગર
૨૩/૦૯/૨૧.