ન્યૂઝ ઓફ ગાંધીનગર દૈનિક આયોજિત સાહિત્ય સરિતા ગ્રુપ મેમ્બરો ની છેલ્લે આપેલ વિષય (સોગઠું,ચોપાટ,ખેલ) રચનાઓ પૈકી પ્રસિદ્ધિની શુભ શરૂવાત છ ગદ્ય રચનાઓ થી કરવામાં આવે છે.
www.janfariyadnews.com
Email : prdpraval42@gmail.com
What’s up calling : 9824653073
નિર્ણાયક શ્રી : જયશ્રી પટેલ (વડોદરા)
ગદ્ય વિભાગ
NOG SS No : 0079
પ્રકાર ગદ્ય
શીર્ષક: સોગઠું
બાળપણમાં સાપ-સીડીની રમત રમતાં હતા ત્યારે સોગઠા ફેંકતાં અને કૂદાકૂદ કરતાં.યાદ છે? સાપ ગળી જતો અને સીડી ધમ ધમ કરતા ચડી જતાં.
બાળપણે વિદાય લીધી , જવાની આવી ને જતી રહી. સંસાર માણ્યો , નિવૃત્તિ એ ડેરા તાણ્યાં પણ આ સોગઠું હજુ એમનું એમ છે.
જરા પણ ઘસારો તેને લાગ્યો નથી. કોઈ દિવસ ૬ તો કોઈ દિવસ ૨ ! ધાર્યા આંકડા ક્યારે પણ પડયા નથી . છતાં પણ ફરિયાદ કરવાની આદત નથી.
ઈશ્વરનો ખૂબ ખૂબ આભાર! તમને થશે આ બધું શું છે ? સવાર પડે , દિવસ પસાર થાય, રાત નિંદરમાં જાય! ક્યારેય મનના ધાર્યા પ્રમાણે દિવસ પસાર થયો છે ?
કોઈક તો હરીનો લાલ હા પાડે! ધારીએ કંઈક અને પરિણામ અલગ જ હોય . છતાં
ગાલ પર તમાચો મારી મુખ પર સ્મિત જણાય .
આ સોગઠું સદા પોતાની જાત પર ગયાં વગર ન રહે ! જોકે આપણે સહુ એનાથી એવા ટેવાઈ ગયા છીએ કે આપણા પેટનું પાણી હવે હાલતું નથી.
મનમાં નક્કી કર્યું છે, સોગઠાંની ‘ ઐસી કી તૈસી’, જીવનની બાજી હસીને ખેલવાની, જીત મળે તો વાહ નહિતર હારમાં પણ જીત સમજવાની !
હાથમાંથી ગયેલો સમય પાછો નહીં આવે! ગમે તે આંકડો દેખાય , આપણે ૬ માનીને બાજી રમી લેવાની.
પ્રવિણા કડકિઆ
******************************************
NOG SS No : 0055
વિષય : સોગઠું
પ્રકાર : ગદ્ય
ટુંકી વાર્તા
શીર્ષક : સોગઠું.
વિધવા સાવિત્રી બેન નો એક માત્ર દીકરો ભગીરથ કોલેજમાં લીડર હતો. વિદ્યાર્થીઓ માટે સમર્પિત હતો. કૉલેજનાં ત્રીજા વર્ષમાં હતો ત્યારે આરક્ષણ હટાવવા માટે માંગણી થવા લાગી. તેના મૃત પિતાના ખાસ દોસ્ત નટવરલાલ ,કે જે નટુ લંગડાના નામે ઓળખાય, અઠંગ રાજકારણી…ભગીરથ પાસે આવીને કાનમાં કહ્યું ,” જો , બેટા આરક્ષણ હટવું જ જોઈએ,તું તારે આગળ વધ..હું તારો બાપ…બાપ જેવો જીવતો છું, તને ઉની આંચ નહીં આવવા દઉં.” અને તેના વિરોધીના કાન ભર્યા કે ,”સાલાને ચુંટણીમાં ઊભા રહેવું છે અને જીતવું છે એટલે આ બધા તાયફા છે, તમ તમારે આગળ વધો, ફંડ માટે હું બેઠો છું ને….”
શહેરમાં મામલો બિચકી ગયો, હદથી વધારે વધી ગયો, વિદ્યાર્થી પોતાને અગ્નિ સમર્પણ કરવા તૈયાર થયા. દંગો વધતો જ ગયો, પોલીસથી ટોળા કાબૂમાં ન આવતા સેના બોલાવવામાં આવી.
ભગીરથની ધરપકડ થઈ, ચાર્જ શીટ લાગી, લોકોને ઉશ્કેરવા બદલ અને બીજા ઘણાં જ આરોપસર ચાર વર્ષની જેલ થઈ.
બે વર્ષ પછી નટુ લંગડો ચુંટણી જીત્યા બાદ ફોન પર વકીલને કહેતા હતા, ” ના…. ના…છૂટવો જ ન જોઈએ, ભલે ગમે એટલો સારો હોય, આ ખુરશી એના પ્રતાપે તો છે, ઇ લડ્યો હોત તો હું થોડો જીતત…….એટલે તો અંદર કરાવ્યો છે……”
શ્રદ્ધા ભટ્ટ
વાપી
*****************************************
NOG -SS- NO- 0037
વિભાગ ; ગદ્ય
વિષય ; સોગઠું, ચોપાટ, ખેલ…
આજના શિક્ષણની દશા,કે દિશા….?
એકવીસમી સદીનું આધુનિક શિક્ષણ….!
2021મી સદીનું 21મું વર્ષ, નવા પડકારો સાથે મંગલ પ્રવેશ કરી ચૂક્યું છે. 2020નું વર્ષ અવિસ્મરણીય બની રહ્યું….! સમગ્ર વિશ્વ માટે.
પરિવર્તન સંસારનો નિયમ છે.એ મુજબ કદાચ ફરી સારો સમય ઝડપથી આવશે, એ આશમાં લોકો પ્રયત્નશીલ બન્યાં.શિક્ષણ એ સમાજનું અભિન્ન અંગ છે.કોઇ પણ રાષ્ટ્રની ઉન્નતિનો આધાર તેની શિક્ષણ વ્યવસ્થા પર હોય છે.
શિક્ષણ ગતિશીલ પ્રક્રિયા છે. ગુણવત્તા સભર શિક્ષણ વ્યવસ્થાએ, રાષ્ટ્રને પ્રગતિનાં પંથે લઈ જાય છે.શિક્ષણ માનવીને પૂર્ણતા તરફ લઈ જાય છે.
શિક્ષણ ત્રીધૃવી પ્રક્રિયા છે.જેમાં બાળક,શિક્ષક, વાલી- સમાજનો સમાવેશ થાય છે.આ ત્રણેયની સક્રિય ભાગીદારી શિક્ષણ માટે ખૂબ અસરકારક સાબિત થાય છે.’શિક્ષણનો અર્થ સતત સંપર્કમાં રહેવું.’ જ્ઞાનની અનુભૂતિ કરવી,સદુપયોગ કરવો.
શિક્ષણ કેવળ શાબ્દિક અને બૌદ્ધિકસ્તર સુધી સીમિત ન રહેતાં, અનુભવ જન્ય અનંત સુધી વિસ્તરેલું હોવું જોઈએ.શિક્ષણ એ સર્વાંગી વિકાસની સતત ચાલતી પ્રક્રિયા છે.’વ્યક્તિ આજીવન વિદ્યાર્થી છે.’
આપણા દેશમાં મોટા ભાગનાં લોકો ગામડામાં વસે છે.સરકાર ભૌતિક સુવિધાઓ, છેવાડાના વિસ્તારોમાં પહોંચાડવામાં સફળ રહી છે.પરંતુ લોકોને, શિક્ષણની સમજ….? જરૂરિયાત….હજુ પણ અતિ ગંભીર પરસ્થિતિ છે.
‘કોરોના મહામારી’ સામે લડવા માટે સરકારશ્રીની દીર્ઘદ્રષ્ટિનાં દર્શન થયાં છે.બાળકોનું શિક્ષણ કાર્ય બગડે નહીં માટે, સરકારશ્રીએ ‘ઓનલાઇન શિક્ષણ ચાલું કર્યુ,’ ખૂબ જહેમત ઉઠાવી…. ખૂબ સરાહનીય કામગીરી કહી શકાય.ખૂબ સારા પ્રતિભાવ જોવા મળ્યાં. આજના સમયની માંગ પણ ખરી….!
ગામડાંમાં વસતા લોકો બધાંજ શ્રીમંત નથી..! હજુ પણ ઘણાં લોકો હાડમારી ભર્યું જીવન જીવી રહ્યાં છે.સરકાર તો લોકો સુધી ભૌતિક સુવિધાઓ, સેવાઓ, કર્મચારી દ્વારા પહોચાડવા ૧૦૦ % સફળ થઈ છે,પરંતુ લોકોની શિક્ષણ પ્રત્યેની ભૂખ જાગૃતિ થઈ નથી. સાચું કહું, તો લોકો સમજવા તૈયાર નથી…! જેનો ભોગ સરકારી કર્મચારી બને છે.
આજે શાળાઓ બંધ છે.પરંતુ ઓનલાઇન શિક્ષણ ચાલુ છે.બાળકો સુધી પહોંચતું કરવાની જવાબદારી શિક્ષકની છે.જે લોકો ને કમાવવા માટે વારંવાર સ્થળાંતર કરવું પડતું હોય…એની પાસે તમે શું અપેક્ષા રાખી શકો.સાહેબ એમની સ્થિતિ જોઈ એમના બાળક માટે મોબાઈલ,T.V. વિશે આપ શું કહી શકો..? બસ એક શિક્ષકનું ‘ રદય દ્રવી ઊઠે’ બાળકોનાં ભવિષ્ય માટે બનતાં તમામ પ્રયત્ન કરે છે.
દુઃખની વાત એ છે, કે સરકારશ્રી A.C ઓફિસમાં બેસી વિકાસ માટેના, સારા પ્રયત્ન, અને પ્રયોગો કરે છે.પરંતુ સાચી હકીકતથી વાકેફ નથી. સાહેબ, બીજા તમામ કર્મચારી મિત્રોને મશીન પાસેથી કામ લેવાનું હોય છે.જ્યારે એક શિક્ષકને બાળક પાસેથી…!
આપને નથી લાગતું કઈક ક્યાંક ખૂટે છે..? બધાંની માનસિક સ્થિતિ એક સરખી નથી હોતી.માટે પરિણામ એક સરખું 100 % અને એ પણ શિક્ષણમાં શક્ય છે ? સરકારશ્રીની આવી અપેક્ષાઓ કેટલે અંશે વ્યાજબી…?
‘ ઓનલાઇન શિક્ષણ,’ સુધી વાત સીમિત નથી રહેતી…સરકારશ્રી કન્યાઓને મોબાઈલ દ્વારા ટ્રેનિંગ આપવાની શરૂઆત કરી છે.ખૂબ સારી બાબત કહેવાય.પરંતુ ગ્રામ્યવિસ્તારોમાં રહેતા પરિવારની સ્થિતિ, એમના રીત રિવાજો, રૂઢિચુસ્ત માનસ આ બધીજ બાબતો શિક્ષકની કામગીરીમાં પડકાર સમાન છે.સાહેબ કન્યાઓનાં માતા પિતા કન્યાઓને મોબાઈલ હાથમાં આપવાના સખત વિરોધી છે.એ શિક્ષકને પણ ચોખા શબ્દોમાં કહે છે,”અમે આવું ભણતર નહીં, ભણાવીએ” એવો પ્રત્યુતર આપે છે.
શિક્ષણ વિભાગમાં મોટાં ભાગે મહિલા કર્મચારી હોય છે. સરકારશ્રીના આદેશ મુજબ ઓનલાઇન શિક્ષણની કામગીરી બાળક સુધી પહોંચાડવા માટે મહિલા કર્મચારીએ પોતાનો whatsap no.દ્વારા ગ્રુપ બનાવી, microsoft teams દ્વારા, ફોન કોલ, સ્ક્રીનશોટ, ફોટા….અને પોતે કરેલા કાર્યનું પ્રૂફ રાખવાનો અધિકારીશ્રીઓ નો આદેશ. ટેકનોલોજીથી બાળકને શિક્ષણથી માહિતગાર કરે છે.આ બાબતનાં જેટલા સારા પરિણામ જોવા મળ્યાં છે, એટલાજ ગંભીર પરિણામો, મહિલા કર્મચારીને ભોગવવા પડી રહ્યા છે….!
આવા કપરાં સંજોગોમાં કામ કરતો શિક્ષક કોને ફરિયાદ કરે..? શું કહે..? કોણ સાંભળે..?
અધિકારીઓ એમજ કહે,બહેનો તમે પગાર લો છો તમારે 100% પરિણામ લાવવું જોઈએ…!
શું આ સરકારની કોઈ યોજના છે..? જેની 100% સફળતાની વાતો કરે છે..?
ના સાહેબ, આતો એક ‘શિક્ષણ ‘ ‘પવિત્ર યજ્ઞ છે’. આમાં શિક્ષકની આહુતિનાં લેવાય.પહેલાંના સમયમાં જે શિક્ષકોનું સમાજમાં સ્થાન હતું,.એ આજે રહ્યું નથી…! શિક્ષકને લોકો સરકારનો ટપાલી,અથવા પટાવાળો સમજે છે.આવું કેમ ? જવાબદાર કોણ ..? શિક્ષક, સમાજ કે આજની શિક્ષણ પ્રથા…?
” ભાર વિનાના ભણતરની” વાતો કરે છે,સરકાર… પરંતુ ભાર બાળકોનો ઓછો થયો, શિક્ષકોનો વધ્યો…!
આજના શિક્ષકને સરકારશ્રીએ, ક્રાઈટેરિયામાં બાંધી રાખ્યો છે, જેથી શિક્ષક મુક્ત મને પોતાનું કાર્ય કરી શકતો નથી. સતત બંધન અનુભવતો શિક્ષક, કેટલા અંશે સફળ થઈ શકે…?
શિક્ષકએ સમાજનું હાર્દ છે, પોતાના હકક માટે પણ લડવું પડે ?
શિક્ષકની ગરિમા જળવાય એવા નિયમો ઘટે…!
અંતમાં અંતઃકરણપૂર્વક એટલું જ કહીશ,
” શિક્ષણની ઇમારત એવી ચણજો, કદાચ તે ભવિષ્યમાં ભાંગી પડે તો પણ,
તેના અવશેષો જોઈ લોકો તેની પ્રશંસા કરવાનું ના ભૂલે.”
એક હતાશ શિક્ષકની વેદના….
હેમલતા દિવેચા.જૂનાગઢ
******************************************
NoG SS No : 0080
વિષય – સોગઠા બાજી
પ્રકાર – લધુકથા ( ગદ્ય )
રમીલાને આજે ઉઠવામાં થોડુંક મોડું થઈ ગ્યું. એટલે લખમીઆઈએ હાથે કરીને રાંધણીયામાં જઈને પાણીનો ગ્લાસ હાથમાંથી છટકી ગયો હોય એમ જોરથી પાડ્યો, ને રમીલા હડફભેર ઝબકીને જાગી ગઈ. હડી કાઢીને રસોડામાં ગઈ. જોયું તો લખમીઆઈ હેઠે બેઠેલાં હતાં, માથે હાથ દઈને, જાણે ચક્કર ખાઈને પડી ગયાં હોય એમ!
આખી ડેલીને ય પગ આવી ગ્યાં અટાણે તો, ડેલીની ત્રણ જણી લખમી આઈ પાસે ખોડાયેલી હતી.
રમીલાએ ઝટ દઈને એને ટેકો કરીને ઊભા કર્યા, ખાટલા તરફ હાથ પકડીને દોરી જતાં બોલી, ‘મા,તમી હાલી નથી હકતા, તો મને હાદ પડાય નઈ? હું તમને ન્યાં તો બધું આપી જાવ સવ ને?, આ નાનકાયે આખી રાત બવ કવરાઇવા એટલે ઉઠવામાં જરીક…..’
પેલી ત્રણેય જણીયો બચારા લખમી માડી..એમ, ગુસપુસ કરતી હાલતી થઈ.
એક જમાનામાં વાર તહેવારે આદમી ગામને ચોરે ગંજી પત્તો રમવા ઢૂંગા વળી વળીને ખડકાણાં હોય! ને શેરીમાં સોગઠાં બાજી ખેલવા અલકમલકની બૈરાંની પરજા ભેગી થાતી, લખમી આઈ સોગઠાનાં દાવ ખેલવામાં ભારે હુંશિયાર, કોઈ દિ કોઈને જીતવા જ ન દે.
રમેશ જેવો દેખાણો એટલે લખમી ડોશી ઉંહકારા કરી કણછવા મંડી પડી, ઈ એની પાંહે બેઠો, એટલે થોડીવારમાં ધુંવાપુંવા થતો ત્યાંથી ઊભો થ્યો.
રમીલા હટ વાસીદું પતાવવા ઢોરવાસ બાજુ ગઈ.છાણથી હલોહલ સૂંડલો એકલે હાથે માંડ માથે ચડાવવા જાતી ‘તી,ત્યાં જ વાહામાં બડિંગ દઈને એક બડીયો ચોંટી ગ્યો.રમેશને જોઈ રમીલાનો ઉહંકારો પણ ધરબાઈ ગ્યો!
ડેલીની બીજી બે વહુવારુંએ આ જોયું.
જેવો રમેશ ગ્યો કે તરત જ એકે આવીને સૂંડલો એને માથે ચડાવતા બોલી, ડોશી હજીય ચોપાટમાં હારા દાવ ખેલે સે નઈ!
વર્ષા જાની
ભાવનગર
**********†*****************************
NOG SS No : 0007
વિભાગ : ગદ્ય
શીર્ષક : ખેલ ચોપાટ સોગઠું
લઘુ વાર્તા શીર્ષક: *સંસ્કારની જીત*
વાત છે એક મજીયારા પરિવારની.મોટાં દીકરાને પરણાવ્યા પછી આઠ નવ વર્ષે બીજાં દીકરાને પરણાવ્યો.મોટી વહુથી સંતાપેલા સાસુએ નાની વહુ માટે પહેલેથી જ ચોપાટ બીછાવી દીધી.જેથી મોટી જેઠાણીને જોઈને આ નાનકી પણ બગડી ન જાય.એટલે લગ્નનાં પ્રથમ દિવસે જ નાનકીને સાસુ દ્વારા છાને ખૂણે સૂચનાઓ અપાઈ ગઈ.”જો નાનકી તું પરનાતની છો,એટલે તારાં બોલવામાં અને વર્તનમાં સંયમ રાખજે.તારી જેઠાણી તો અમારી જ્ઞાતિની જ છે એટલે એને તો સમાજમાં વાંધો નહીં આવે,પણ તારાં વાણી વર્તનમાં જો સહેજ પણ ફરક આવશે ને તો નહીં ચાલે..હં ને બેટા…….!એટલે જેઠાણી સાથે વાદવિવાદમાં ઊતરતી નહીં.બે કામ વધારે કરવા પડે ને…. તો કરી લેજે.તું તો ભણેલી ગણેલી છે,તારા માબાપ પણ કેટલાં ખાનદાની છે.બસ એમની આબરૂને આંચ ન આવે, તું એટલું યાદ રાખજે.” આ અને આવી અનેક વાતો કહીને સાસુજીએે નાનકીને સાનમાં સમજાવી દીધું કે આજથી ઘરની શાંતિ જાળવી રાખવાની જવાબદારી ફક્ત અને ફક્ત મારા શિરે છે. પછી તો વરસોનાં વ્હાણાં વાયા.ડગલે ને પગલે ” તું તો ડાહી છે,જવા દે ને,એ ન કરે તો કંઈ નહીં, તું કરી લે ને.એ નહીં માને, તું થોડું જતું કરી લે ને………!” જાણે જીવન મંત્ર બની ગયાં.રોજ નવી ચોપાટ અને રોજ નવાં સોગઠાં ફેંકાય.વીસ વર્ષ પછી સાસુમા સ્વર્ગે સીધાવ્યાં.આટલા વર્ષોની એમના દ્વારા બિછાવાતી ચોપાટની રમતને હું બહુ પહેલાં જ સમજી ગઈ હતી કે મને ‘ડાહી છો, સમજુ છો,ખાનદાન ઘરની છો; કહી કહીને જે સોગઠાંઓ તેઓ ફેંકતા હતાં તે આખરે તો મારા માટે વિજયપથ કંડારી રહ્યાં હતાં. કારણ એજ સોગઠાંઓને લીધે આ દેરાણી જેઠાણી ખેલમાં હું એટલે કે નાનકી આટલાં વર્ષે પરજ્ઞાતિની હોવા છતાં સમાજનાં સંબંધો જીતી ગઈ,અને જેની સામે મારાં એ કોઠાસૂઝ સાસુમા મને જીતાડી ગયાં; એ જેઠાણી જ્ઞાતિનાં હોવાં છતાં અનેક સંબંધો હારી ગયાં.
©️લેખિકા: આરતી મરચંટ
મુંબઈ : કાંદીવલી.
*****************************************
NOG SS No..0073
વિભાગ..ગદ્ય
શીર્ષક. ખેલ.ચોપટ સોંગઠું,
માઇક્રોફિક્શન.
શહેરના હાઈ પ્રોફાઈલ એરિયામાં રહેતા મોટા બિઝનેસ મેન રસિકલાલ
ના દીકરાના લગ્ન એક સામાન્ય ઘરની દીકરી સાથે થયા,વહુ સંસ્કારી ને સમજદાર મળ્યાનો આનંદ રસિકલાલને હતો પણ એમના દીકરાની હાઈ પ્રોફાઈલ લાઈફ સ્ટાઇલ હતી,એટલે એણે એની પત્નીને કહ્યું,”તારે મારી મરજી મુજબ જીવવું પડશે,
મારા બધા મિત્રોને ખુશ કરવા પડશે,
ખુશ કરવાના એટલે સમજી તું હું શું કહેવા માગું છું”
ત્યાંજ નવી પરણીને આવેલી વહુએ કહી દીધું,”હું કોઈ રમતમાં જીતેલી બાજી નથી કે તમે તમારી મરજી મુજબ મને દાવપર લગાવો.હું આજના જમાનાની સ્ત્રી છું હું પણ હાઈ પ્રોફાઇલ લાઈફ સ્ટાઈલમાં માનું છું પણ સંકસ્કાર નેવે મૂકી નહીં”
નયના પટેલ..નૈન.
વડોદરા..